W czasach coraz większego rozpowszechnienia wiedzy psychologicznej można zauważyć, że niektóre tematy z tego zakresu są częściej poruszane i bardziej „chodliwe” niż inne. Wiemy już naprawdę sporo na temat depresji, zaburzeń odżywiania i uzależnień. Ale to przecież niejedyne problemy psychiczne, z którymi możemy się zetknąć. Na czym polega i czym się charakteryzuje osobowość borderline?
Zaburzenie osobowości borderline (borderline personality disorder – BPD) jest problemem diagnozowanym stosunkowo od niedawna, a jednocześnie dotyczącym bardzo wielu osób. Dosłowne tłumaczenie tego anglojęzycznego określenia brzmi: „osobowość z pogranicza”, zaś pełna nazwa tego zaburzenia to „osobowość chwiejna emocjonalnie typu borderline”. Jest to typ osobowości charakteryzujący się wahaniami nastroju, niestabilnym obrazem siebie, napadami silnego gniewu, działaniami autoagresyjnymi, intensywnym lękiem przed odrzuceniem (połączonym z gorączkowym wysiłkiem wkładanym w jego uniknięcie), niestabilnymi i niezwykle burzliwymi związkami międzyludzkimi oraz chronicznym poczuciem pustki i braku sensu życia. Zaburzenia borderline powodują nieustanny chaos w umyśle oraz uczuciach danej osoby.
Aby właściwie zrozumieć problemy osób cierpiących na zaburzenie borderline, należy poznać definicję i istotę osobowości. Osobowość jest naszym indywidualnym, względnie stałym stylem reagowania na środowisko oraz wchodzenia z nim w interakcje. Można powiedzieć, że jest to pewien dominujący sposób postrzegania i przetwarzania rzeczywistości – konstrukt, który pozwala na przewidzenie, jak zachowamy się w danej sytuacji.
O zaburzeniach osobowości możemy mówić wówczas, gdy stwierdzamy takie jej cechy, które utrudniają prawidłowe przystosowanie i jednocześnie są niepodatne na zmianę. Konsekwencją występowania tych cech jest złe samopoczucie, a także znaczne pogorszenie funkcjonowania społecznego i zawodowego. Osoby z zaburzeniem borderline często doświadczają problemów w pracy, np. często zmieniają miejsce zatrudnienia lub pracują na stanowiskach poniżej swoich możliwości. Kłopot sprawia im również funkcjonowanie społeczne – ich zachowanie niejednokrotnie wywołuje w innych negatywne emocje oraz spotyka się z niezrozumieniem.
Podłożem występowania osobowości borderline jest nierównowaga chemiczna w mózgu. Neuroprzekaźniki wydzielane są w nieprawidłowych proporcjach, a w konsekwencji nie zapewniają harmonii w zakresie nastroju. Ludzie z osobowością z pogranicza nie potrafią poradzić sobie z kłębiącymi się w ich umyśle emocjami, w bardzo silny sposób odczuwają gniew, złość czy nienawiść. Nie posiadają umiejętności konstruktywnego radzenia sobie z trudnymi uczuciami i odpowiadają na nie natychmiastowym odreagowaniem. W nerwowych sytuacjach nie są w stanie w spokojny, przemyślany sposób porozmawiać o tym, co je trapi, tylko niespodziewanie wybuchają. Rozładowanie napięcia jest bardzo krótkotrwałe, a wybuchowe reakcje bywają bardzo trudne do zaakceptowania dla otoczenia. Wybuchowość związana jest z impulsywnością, wobec czego osoby z borderline często podejmują nieprzemyślane działania (w nerwowych chwilach mogą to być zachowania agresywne lub autoagresywne, choć w stosunku do innych są to najczęściej ataki słowne, np. obrażanie czy wyzwiska). Tego rodzaju sytuacje nie są wynikiem świadomej chęci skrzywdzenia czy zranienia bliskich, a raczej konsekwencją frustracji i braku umiejętności konstruktywnego poradzenia sobie z tą emocją. Impulsywne zachowania mogą również przybrać postać przygodnego seksu, lekkomyślnego wydawania pieniędzy, objadania się, niebezpiecznego prowadzenia samochodu, uprawiania hazardu lub nadużywania środków psychoaktywnych.
W przypadku osób wykształconych i inteligentnych, naturalna impulsywność może zostać zastąpiona nadmierną, przesadną kontrolą, która wynika z chęci utrzymania pozytywnego, publicznego obrazu siebie. Niestety, tłumione i wypierane emocje po pewnym czasie mogą doprowadzić do nieoczekiwanego, jeszcze silniejszego wybuchu.
Charakterystyczną cechą osobowości z pogranicza jest huśtawka emocjonalna. Osoby z borderline z wielką łatwością balansują pomiędzy różnymi uczuciami: radością, smutkiem czy złością. Bardzo często widzą świat w czarno-białych barwach i przeżywają skrajne emocje (albo coś lub kogoś kochają, albo nienawidzą). Niestabilność oraz skłonność do popadania w skrajności sprawiają, że ktoś taki jest nierozumiany przez otoczenie (zresztą niejednokrotnie nie rozumie sam siebie). Jego zachowanie jest przyczyną wielu konfliktów i powstaje błędne koło – kłótnie powodują kolejne negatywne emocje, które wymagają rozładowania. Trudności potęgowane są przez lęk przed odrzuceniem i samotnością. Osoby z zaburzeniem z pogranicza często boją się opuszczenia, a jednocześnie obawiają się być z kimś blisko. Chcąc uniknąć utraty własnych granic, często stają się zdystansowane. Niestety, ani izolacja, ani nadmierna bliskość nie są w stanie dać im poczucia bezpieczeństwa i spokoju. Trudno jest im znaleźć tzw. „złoty środek”, wobec czego balansują pomiędzy miłością i nienawiścią, a także pomiędzy „zatraceniem się” w związku a chłodem i dystansem.
