Człowiek pragnący porządku w zderzeniu z chaosem – jak radzić sobie z własnym pedantyzmem?
To jeszcze zamiłowanie do porządku i perfekcyjności, czy już choroba? Czasami trudno to stwierdzić, ponieważ dbanie o porządek raczej się chwali – błyszczące blaty w kuchni idealnej pani domu zawsze wzbudzając zachwyt, ułożone alfabetycznie lub ze względu na wielkość książki świadczą poniekąd o pragmatyzmie, a cechy te są pożądane nie tylko w życiu prywatnym, ale przede wszystkim w szkole i pracy. Porządek bowiem usprawnia życie, ale czy zawsze jest dobry?. Kiedy przeradza się to w pedantyzm i jakie są jego przyczyny, objawy?
Czym jest pedantyzm?
Pedantyzm to nie zwyczajne dbanie o porządek, a choroba. To zaburzenie obsesyjno-kompulsywne. Zachowania właściwe dla pedantów wynikają z odczuwania przez nich natrętnych myśli i silnych emocji – lęku, strachliwości, braku pewności siebie. Póki skłonność do dbania o porządek nie utrudnia nam codzienności, a sprzątanie nie zabiera całego czasu, nie powinniśmy się nim niepokoić i dalej prowadzić taki styl życia. Gorzej, kiedy maniakalna dbałość o czystość w mieszkaniu lub higienę osobistą sprawia, że pogorszeniu ulegają nasze kontakty z bliskimi lub nie potrafimy zmusić się do realizacji ustalonych sobie pewnych celów i utrudnia nam to funkcjonowanie. Kiedy nie możemy sobie poradzić z natręctwem, trzeba poprosić o wsparcie profesjonalistę i zastosować odpowiedni sposób leczenia.
Pedantyzm jest cechą perfekcjonistów.
Na biurku nie może być zbędnych rzeczy, wszystko musi być idealnie ułożone, na swoim miejscu – jest to rodzaj obsesji. Osoby z takimi zaburzeniami nie potrafią przebywać wśród bałaganu. Konieczność zaprowadzania porządku lub przesadnego dbania o własną higienę jest próbą rozładowania emocji takich jak silny lęk czy strach i zapanowania nad nimi. Poprzez zadbanie o idealną czystość w otoczeniu pedant chce osiągnąć poczucie spokoju. Jest to jednak jedynie iluzja. Mania czystości ulega pogłębieniu – często przeradza się w nerwicę natręctw. Osoba z zaburzeniem chce nadal zaprowadzać porządki, a myśl o czystości jest coraz bardziej obsesyjna. Człowiek pedantyczny sprząta i odczuwa ulgę, ale jednocześnie wiedząc, że nie kontroluje swojego zachowania, odczuwa niepokój i popada w stany lękowe. To błędne koło, gdyż zachowania pedantyczne w tym samym czasie powodują zadowolenie i niezadowolenie.
Jak rozpoznać pedantyzm?
O pedantyzmie mogą świadczyć niektóre zachowania, takie jak rytuały – ustawianie przedmiotów we właściwych miejscach, włączanie urządzeń w konkretnej, niezmiennej kolejności, trudności lub kompletna niemożność skupienia się na czymś innym, jeżeli w wokół może panować według danej osoby nieporządek. Najczęstszym przykładem kompulsji jest także częste mycie rąk. Można jednak spotykać się z różnymi historiami o tym jak pedantyzm niszczy naszej relacje z innymi. Przytoczyć można przypadek pewnej kobiety, która nie panowała nad swoim niepokojem do tego stopnia, że osoby wychodzące z toalety pytała, czy umyły ręce i w trakcie ich wizyty przecierała klamki od drzwi. Całkiem zabawna może być też historia mężczyzny, który w szale sprzątania wyszorował całe mieszkanie, wszystkie korytarze poniżej jego piętra, a na sam koniec pobiegł do domu swojego brata, aby wysprzątać mu mieszkanie. Często można usłyszeć o osobach, które wpadają w furię na widok nieodpowiednich zachowań w aucie – jedzenia i picia, trzymania nóg na siedzeniu i wyżej, poprzekręcanych pasów, schowanych w drzwiach chusteczkach.
Zaburzenia psychiczne a relacje z bliskimi
Nerwowe reakcje na opisane powyżej zachowania mogą sprawić przykrość naszym bliskim lub być nawet zarzewiem poważnego konfliktu, ponieważ osoby pedantyczne często reagują na niemożność zaprowadzenia porządku impulsywnie, z dużą nerwowością. Fobia na punkcie brudu, nieporządku jest dość wstydliwym tematem, dlatego osoby z tym zaburzeniem rzadko się do niego przyznają (to, że jest ono łatwo zauważalne, to już inna sprawa) – a przecież jest to podstawą, aby pracować nad sobą i zwalczyć obsesję na punkcie czystości (na tyle, żeby być w stanie funkcjonować w społeczeństwie i zaprzestać w jakimś stopniu wykonywania określonych czynności oraz odsunąć od siebie natrętne myśli).
Przyczyny pedantyzmu
Skrajny pedantyzm jest uwarunkowany wieloma czynnikami i może mieć różne źródła. Badacze twierdzą, że rodzimy się z pewną skłonnością – mamy mocniej rozwiniętą reaktywność lub neurotyzm. Przyczyną może być także nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Może się ona uwidaczniać już w wieku dziecięcym, a jednak sama skłonność nie jest wystarczająca, aby wykształcił się poważny problem. Ujawnia się on zwykle wspierany przez określony styl wychowania przez rodziców – kiedy dzieciom stawia się wysokie wymagania, nagradza się je za perfekcjonistyczne podejście a karze za najdrobniejsze nawet błędy. Przekłada się to na ich zdrowie psychiczne i prowadzi do wielu zaburzeń osobowości. Zwykle cechy osobowości perfekcjonistycznej zauważa się we wczesnej dorosłości, między 18 a 20 rokiem życia. Na leczenie z kolei składa się dwa czynniki – terapia i leki.
Dzięki odpowiedniej opiece, osoby z takimi zaburzeniami mogą zacząć normalnie funkcjonować.
Bycie perfekcyjnym to marzenie wielu z nas, ale obsesyjne dążenie do ideału i nerwica natręctw może niestety sprawić, że bliscy odsuną się od nas lub my sami się odizolujemy. Ile wart jest perfekcyjny świat, bez ludzi, którzy są dla nas ważni? W takich przypadkach warto skorzystać ze wsparcia wykwalifikowanej osoby. Zachęcamy do korzystania z indywidualnej terapii w centrum Warszawy.
