Podejmowanie decyzji nie jest łatwym zadaniem, zwłaszcza gdy sprawa jest skomplikowana. Dla niektórych osób proces ten wymaga jedynie trochę więcej wysiłku, a dla innych jest wyjątkowo energochłonny. Dlaczego niechętnie dokonujemy wyborów, a proces ten jest dla nas wyjątkowo męczący?
Niedecyzyjni potrafimy być na różnych płaszczyznach
Wybitna ekonomistka Noreena Hertz w swoich badaniach doszła do wniosku, że trudności z podejmowaniem decyzji nie muszą dotyczyć jedynie określonych typów sytuacji, tj. np. takich, w których podjęcie decyzji może istotnie wpłynąć na nasze losy, ale także codziennych i mniej ważnych. Stwierdziła także, że ogólna liczba wyborów, które musimy regularnie podejmować, zwiększyła się w ciągu ostatnich 10 lat. Stanowi to nie lada problem dla osób, które mają duży problem z decyzyjnością.
Mniej i bardziej zdecydowani
Dlaczego jednym decydowanie przychodzi łatwiej niż innym? Ta kwestia zainteresowała profesora neuro-ekonomii Christiana Ruffa, który wraz ze swoim zespołem odkrył, że w procesie podejmowania decyzji ważna jest komunikacja dwóch rejonów mózgu – kory przedczołowej oraz ciemieniowej. Właśnie one biorą udział w formowaniu się naszych preferencji i planowania działań.
Badacze podkreślają, że istnieją różne rodzaje decyzji. Podejmowanie tych opartych na wartościach (np. o zakupie ubrania lub samochodu) przebiega inaczej, niż na przykład decydowanie na podstawie informacji, które odbieramy zmysłami. Najpierw zastanawiamy się, czy co bardziej przypadnie nam do gustu, a potem zastanawiamy się, który wybór jest „właściwy”. Decydując na podstawie bodźców zmysłowych, męczymy się mniej, bo te są obiektywnymi właściwościami przedmiotów – nie zmieniają się zależnie od naszej osobowości.
Profesor Ruff doszedł do wniosku, że zaczynamy mieć problem z podejmowaniem decyzji, kiedy przepływ informacji pomiędzy wymienionymi obszarami jest zakłócony. Ma to jednak istotne znaczenie, kiedy decydujemy na podstawie preferencji, nieobiektywnych faktów. Naukowcy twierdzą, że konieczne jest kontynuowanie badań na ten temat, gdyż może się to przysłużyć psychoterapeutom.
Skutki trudności z podejmowaniem decyzji
Trudność w podejmowaniu decyzji może wpływać na nastrój. Problem z decydowaniem może sprawiać, że osoba zaczyna myśleć o sobie negatywnie. A w niektórych przypadkach dostawać nawet ataków paniki. Niepewność może obniżać naszą wartość w oczach otoczenia, np. jeżeli w pracy piastujemy stanowisko wymagające kierowania zespołem i podejmowania decyzji.
Noreena Hartz proponuje ograniczyć sobie wybór – zawężanie ilości opcji jest jednym z doraźnych sposobów na dokonanie wyboru. Jest nim także ustalanie priorytetów – wybranie takich sytuacji, w których dokonanie wyboru jest ważne, a w których nie powinno się poświęcać nadmiernej ilości czasu na zastanawianie się nad ważkimi kwestiami.
Decyzje kosztują
„Mój chłopak lubi ciągle być w ruchu. Dużo pracuje i często podróżuje – związane jest z tym ciągle podejmowanie różnych decyzji i planowanie. Bardzo często był poirytowany i zestresowany. Mówił mi, że podejmowanie decyzji bardzo go męczy… Ciekawe czy rzeczywiście częste ich podejmowanie wymaga dużej ilości energii.”
Każdy wybór ma swoją cenę. Często wiele osób unika podejmowania decyzji, zamiast tego dąży się grupowego dokonywania wyborów, aby dzielić ciężar odpowiedzialności lub przerzucić go na kogoś innego. Nikt nie chce ponosić kosztów błędnie podjętej decyzji. Jeżeli jednak okaże się, że nie mamy innego wyboru, a ciężar ten musimy ponieść sami, musimy podjąć podwójny wysiłek – ten, który wymaga samookreślenia siebie i wartości, którymi się kierujemy i ten, który potrzebny jest, aby wykrzesać z siebie odwagę do podjęcia decyzji.
Z podejmowaniem decyzji związana jest także obawa przed zmianą. Strach przed nieznanym lub podjęciem trudnego wyboru może nas paraliżować i sprawiać, że odwlekamy decydowanie jak długo można. Warto też pamiętać, że tam, gdzie trzeba podjąć decyzję, jest kilka możliwych opcji postępowania. Odkładanie tego „na potem” wiąże się też częściowo z faktem, że jeżeli wybierzemy jedną możliwość, odrzucimy inne. Podejmowanie decyzji bywa trudne i bolesne.
Sposobów na ułatwienie sobie podejmowania decyzji jest wiele. Warto zastanowić się, co powoduje nasze trudności, jeżeli uważamy, że nasze problemy przerastają zwykłą niechęć do ich podejmowania.
