Różnie się ją określa, często nawet nieprzyjemnym sformułowaniem – emocjonalnego analfabetyzmu. Trudno sobie wyobrazić życie bez emocji. To one pomagają nam czasami w podejmowaniu tych „właściwych” decyzji. Chociaż czasami żałujemy, że dajemy się raz na jakiś czas ponieść emocjom – zarówno tym negatywnym, jak i pozytywnym – to prawdziwy problem, zaczyna się dopiero, gdy z jakichś powodów nie mamy dostępu do swoich emocji.
Czym właściwie jest aleksytymia?
Warto zacząć od podkreślenia, czym ona nie jest. Bardzo często myli się ją z nieodczuwaniem emocji. Zaburzenie to jednak nie oznacza ich braku, lecz pewnego rodzaju brak zdolności do ich nazwania, rozpoznawania i interpretacji. Specjaliści uważają, że osoba cierpiąca na aleksytymię ma ograniczony dostęp do własnej emocjonalności. Jeżeli trudno sobie je uświadomić, skomplikowane jest także identyfikowanie i werbalizacja emocji.
Czy da się zauważyć, że osoba ma problemy z rozpoznawaniem emocji?
Zwykle nie mamy problemu ze skojarzeniem różnego rodzaju emocji z jakimiś sytuacjami. Potrafimy wyobrazić sobie, co można odczuwać przy określonych zdarzeniach, kiedy więc opowiadamy jakieś historie, są w nich nie tylko wydarzenia, ale też związane z nimi emocje. Aleksytymik opowiadając o czymś, mimo tego, że odczuwa jakieś emocje, np. negatywne, może stwierdzić, że nie czują się źle, nie ma żadnego problemu – ponieważ nie są zdolni rozpoznać swoich uczuć ani zaklasyfikować jako negatywne lub pozytywne.
To może być problematyczny fakt, zważywszy na to, że psychoterapia polega nie tylko na poznawaniu wydarzeń z życia osoby biorącej udział w terapii, ale także związanych z nimi odczuciami.
Problemy w codziennym życiu?
Wielu z nas często mówi, że wolałoby nie czuć żadnych emocji. Nie możemy sobie jednak wyobrazić, jak by to mogło być naprawdę. Aleksytymicy tak żyją i niejednokrotnie odnoszą społeczne, zawodowe i życiowe sukcesy oraz są przekonani tym, że odczuwają satysfakcję. Często okazuje się jednak, że gdy zdarzają się jakieś niepowodzenia, aleksytymik nie jest w stanie zrozumieć ich przyczyny. Emocje są potrzebne, do zrozumienia przyczyn fiaska niektórych naszych poczynań, chociaż osoba, która ma problem z rozpoznawaniem emocji, zwykle jest przekonana o tym, że zagłębianie się w swoje odczucia nie jest istotne.
Przyczyny problemu
Przypadki aleksytymii nie zdarzają się często, dlatego przyczyny tej przypadłości nie są jeszcze dobrze znane. Specjaliści zastanawiają się, czy problem nie jest związany z nieprawidłowościami w procesie rozwoju emocjonalnego. Może być to w istocie przyczyna, jeżeli rodzice nie uczyli dzieci nazywać emocji, które te odczuwają lub zabranianie im swobodnego ich wyrażania, np. kiedy mówi się im, że nie wolno się gniewać albo płakać.
Takie postępowanie wychowawcze – nawet jeżeli dotyczy tylko uczuć negatywnych (gniewu, smutku, rozczarowania) – może sprawić, że brak rozpoznawania lub uświadamiania sobie odczuć, może zacząć dotyczyć wszystkich, także tych pozytywnych.
Trudność w rozpoznawaniu emocji może być też następstwem przeżycia emocjonalnego traumy – tym łatwiej o rozwinięcie się poważniejszego kłopotu, jeżeli istniał on wcześniej, ale nie był aż tak poważny – tj. zdarzały się problemy z nazywaniem we właściwy sposób emocji. Oczywiście aleksytymia może być wynikiem uszkodzenia mózgu – niektórych obszarów prawej półkuli mózgu.
Do czego może prowadzić aleksytymia?
Trudno rozładowywać istniejące w nas wewnętrzne napięcia lub rozwiązywać konflikty istniejące w naszej psychice, jeżeli nie potrafimy nazwać, opisywać i przeżywać świadomie niektórych odczuć. Osoby z problemami emocjonalnymi mogą przejawiać podwyższony poziom lęku i depresji. Zdarzać może się także nadmierne pobudzenie emocjonalne i fizjologiczne – co możliwe do zrozumienia, dodatkowy problem może stanowić fakt, ze aleksytymik może mieć trudności z rozróżnieniem tych dwóch.
W obliczu braku umiejętności rozpoznawania emocji zwykle stosuje się długotrwałą psychoterapię indywidualną lub w grupie. Osoby wspierające chorego walczą z innym problemem – brakiem motywacji chorego do terapii. Rodzina człowieka aleksytymią może cierpieć z powodu braku empatii członka rodziny. Chęć i zgoda na leczenie jest konieczna, aby terapia mogła być skuteczna.
