Mamy w sobie wewnętrzną siłę, która umożliwia nam walkę z przeciwnościami losu. Bywa, że ulegamy osłabieniu i brakuje nam energii, a przecież każdy z nas musi na co dzień dbać o swoje zdrowie psychiczne i samopoczucie. Zbudowanie tej wewnętrznej siły umożliwia nam osiągnięcie spokoju i pewności siebie, które pomagają nam mierzyć się ze światem. Czym jest rezyliencja i jak nad nią pracować?
Trudy są częścią życia
Łacińskie przysłowie „per aspera ad astra” oznacza, że nie da się dojść do czegoś wyjątkowego/do wielkości bez cierpienia. To naturalne, że przeżywamy zarówno sytuacje, które dają nam radość, jak i te, które przynoszą nam smutek. Richard Bolstad wyróżniał trzy sposoby przechodzenia przez traumatyczne wydarzenia:
-> ludzie po traumie upadają na duchu, mają negatywne objawy i przechodzą w stan chroniczny,
-> ludzie po traumie reagują bardzo silnie, ale po tym wybuchu emocji zaczynają normalnie funkcjonować,
-> ludzie posiadają rezyliencję i bardzo szybko powracają do normalnego funkcjonowania po przeżyciu traumy.
Jedni z nas są bardziej wrażliwi, a drudzy są odporni na przykre doświadczenia. Dlaczego jedni nie dają się traumom, potrafią się podnieść po najtrudniejszych przeżyciach i przeć naprzód? Odpowiedzią jest rezyliencja – słowa tego rzadko używa się w polskojęzycznych artykułach na ten temat. Słowo występuje w języku angielskim, francuskim i niemieckim w zbliżonym brzmieniu (a pochodzi od łacińskiego re-salire, tj. odbić się) i oznacza nic innego, jak umiejętność radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
Jak wytwarza się odporność na traumy?
Termin rezyliencja wszedł do psychologii dopiero w połowie XX wieku, ale stało się bardziej znane dopiero jakimś czasie, dzięki badaniom Emmy Werner, amerykańskiej badaczki, która przez wiele lat badała dzieci z wyspy Kauai na Hawajach.
Potwierdziła, że narażenie na biologiczne i społeczne czynniki ryzyka spowalnia i utrudnia rozwój dzieci, ale także, że pewna grupa badanych dzieci, mimo przeszkód wyrosła na odpowiedzialnych, kompetentnych ludzi z pozytywnym nastawieniem do świata. W wyniku analizy badań udało jej się także wyodrębnić czynniki, które ochroniły tę grupę dzieci przed spowolnieniem rozwoju przez czynniki ryzyka w krytycznych okresach ich rozwoju.
Jako takie czynnik ochronne określiła silną więź z opiekunem innym niż rodzice – innym członkiem rodziny, nauczycielem, bliskim znajomym oraz zaangażowanie w działanie jakieś wspólnoty – kościoła lub innej grupy społecznej.
Czym jest rezyliencja?
Można określić ją jako pewną siłę, która pozwala na przetrwanie trudnych chwil. Każdy z nas ma w określonym stopniu rozwiniętą determinację, pewność siebie, poczucie własnej wartości, odwagę i wiele innych cech, które pozwalają nam na co dzień mierzyć się ze światem. Chociaż zwykle nie odczuwamy ich działania tak intensywnie, to jednak one istnieją i są w gotowości, byśmy mogli sięgnąć do tych zasobów w przypadku krytycznej sytuacji.
Rezyliencja daje nam poczucie, że jesteśmy w stanie poradzić sobie z przeciwnościami losu. Pomaga nie tylko pokonać lęk i stanąć do walki z przeszkodami, ale także ma na celu wyprowadzić nas ze złej sytuacji i pomóc nam osiągnąć na powrót szczęście i spokój. Działa jednocześnie w pewnym sensie jak tarcza, która pozwala osłonić nam się przed gradem ciosów i iść naprzód i jak kompas, który wskazuje nam cel.
Cecha pożądana
Umiejętność podejmowania decyzji, odpowiedzialność za swoje czyny, otwartość, umiejętność działania pod presją – te wszystkie zdolności związane z rezyliencją są bardzo pożądane przede wszystkim na rynku pracy. Odporność psychiczna jest bardzo ważną cechą osobowości i według specjalistów badających rynek pracy przekłada się na skuteczność.
Odporności uczy samo życie – każde nowe doświadczenie buduje naszą wewnętrzną siłę, jeżeli uda nam się przetrwać kryzys. Kluczem do rozwijania tej siły jest jednak świadomość niektórych procesów, które zachodzą w naszym wnętrzu i umiejętność refleksji, która pozwala nam analizować przeżycia i ustosunkowywać się do nich, a także widzieć je z perspektywy czasu.
Istnieje niejedna teorii na temat odporności człowieka na trudne przeżycia i stres, a wiele z nich jest do siebie bardzo podobnych lub niedokładnie zdefiniowanych. Rezyliencja określana jest także jako umiejętność dostosowania cię do zmieniających się warunków, czyli plastyczność – zdolność do znoszenia zmian spokojnie i adaptowania się do nich. Człowiek nie może powstrzymać własnego mózgu przed zmianami w morzu niekontrolowanych przez niego czynników. Ważne, aby zadać sobie pytanie: czy podoba mi się to, w jaki sposób się zmieniam?
