Większość z nas pozostaje pod wpływem silnie rozpowszechnionego, kulturowego wzorca miłości. Wyobrażamy sobie, że pewnego dnia spotkamy wspaniałą, idealnie do nas dopasowaną osobę, zakochamy się w niej z wzajemnością i stworzymy szczęśliwy, pełen harmonii związek. Rzadko myślimy o tym, że w tym wyidealizowanym obrazku może znaleźć się miejsce na jakąkolwiek komplikację, np. chorobę psychiczną jednego z partnerów.
Często ulegamy złudzeniu, że zaburzenia psychiczne są czymś występującym niezwykle rzadko, przez co z pewnością nie mają szans na pojawienie się w naszym otoczeniu. Tymczasem szacuje się, że cierpi na nie nawet 1/4 społeczeństwa! Oznacza to, że każdy z nas utrzymuje kontakt z kilkoma osobami, które w ciągu swojego życia doświadczyły jakiegoś rodzaju problemów ze zdrowiem psychicznym, np. zaburzeń nastroju lub różnego typu uzależnień.
O zdrowiu psychicznym mówimy wtedy, gdy charakteryzująca się nim osoba potrafi odpowiednio funkcjonować w środowisku, czyli w pracy, domu, szkole oraz rodzinie, nie doświadcza problemów na tle emocjonalnym, które uniemożliwiałyby jej normalne funkcjonowanie i odpowiednio wywiązuje się ze swoich zadań oraz obowiązków. Zdrowie psychiczne ma miejsce również wtedy, gdy dana jednostka myśli, odczuwa, zachowuje się i interpretuje zachowanie innych w sposób racjonalny. Trudno określić, kiedy kończy się norma w zakresie funkcjonowania psychologiczno-emocjonalnego, a kiedy można już mówić o zaburzeniu. Wiele osób doświadczających trudności w tym zakresie potrafi znakomicie ukrywać swoje problemy przed otoczeniem. Zaburzenia nie muszą nam towarzyszyć od urodzenia – bardzo często pojawiają się na późniejszych etapach życia, rozwijają się wraz z wiekiem. Przyczyny mogą mieć charakter wrodzony i genetyczny, ale również sytuacyjny (np. szok spowodowany śmiercią bliskiej osoby), biologiczny (wypadki, urazy głowy, uszkodzenia układu nerwowego, narkotyki, alkoholizm, przebyta choroba), psychologiczne (znęcanie się psychiczne, frustracje, ograniczenia rozwojowe) oraz środowiskowe (problemy w pracy, kłopoty finansowe i rodzinne, nadmierny stres). W wyniku różnych kombinacji wyżej wymienionych czynników rozwijają się rozmaite objawy, np. ambiwalencja uczuć, depersonalizacja, fobie, natręctwa, konfabulacje (wypełnianie luk w pamięci fałszywymi wspomnieniami – w przeciwieństwie do kłamstwa, w tym wypadku chory jest przekonany o ich prawdziwości), lęki, omamy, urojenia lub zaburzenia nastroju.
Sporo mówi się o tym, jak choroby psychiczne oddziałują na emocje i zachowanie osób nimi dotkniętych, ale nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, w jak dużym stopniu zmieniają one funkcjonowanie ich bliskich. Rodzina doświadcza rozmaitych nieprawidłowości, musi dostosować swoje zachowanie do potrzeb chorego oraz poradzić sobie ze społeczną stygmatyzacją ze strony otoczenia. Trudności o charakterze psychologicznym i emocjonalnym pociągają za sobą zmiany społeczne, zubażają życie towarzyskie oraz kulturalne rodziny. Często wymuszają odstąpienie od zorganizowanych form wypoczynku oraz unikanie spotkań w dużym gronie.
Bycie w związku z osobą borykająca się z zaburzeniami psychicznymi z pewnością nie należy do łatwych sytuacji. Zdrowy partner musi być przygotowany na to, że chory nie zawsze będzie postępował racjonalnie, a przy tym niejednokrotnie może potrzebować pomocy i opieki. Relacja nie zawsze może być wówczas zrównoważona i partnerska. Należy być przygotowanym na to, że osoba z zaburzeniami psychicznymi czasami nie będzie w stanie udzielić nam wsparcia oraz zachować się zgodnie z przyjętymi normami.
Kluczem do związku z osobą chorą jest zostanie ekspertem od jej zaburzenia. Warto jak najwięcej czytać na jego temat, a w razie potrzeby spotkać się z terapeutą i zasięgnąć jego porady. Każda choroba psychiczna jest inna i wymaga innego postępowania, a dodatkowo każdy przypadek jest specyficzny i wyjątkowy. Zupełnie inaczej wygląda relacja z alkoholikiem, inaczej z osobą cierpiącą na depresję, a jeszcze inaczej ze schizofrenikiem.
Niektórzy uważają, że należy traktować chorego zupełnie normalnie, jakby był zdrowy. Oczywiście, nie należy patrzeć na niego wyłącznie z perspektywy jego zaburzeń i podkreślać jego inności, ale wypieranie problemu również nie stanowi dobrego rozwiązania. Jeśli rodzina nie potrafi pogodzić się z chorobą bliskiego, nie będzie również potrafiła otoczyć go właściwą opieką.
Niewskazane są także lęk, krytyka i wstyd przed innymi. Choroba nie powinna stanowić tematu tabu – warto o niej rozmawiać i dowiadywać się o niej jak najwięcej. Chory musi czuć się akceptowany. Nie potrzebuje w swoim otoczeniu osób bojaźliwych i niepewnych, ważne, by miał przy sobie silną, trzeźwo myślącą i pomocną grupę wsparcia.
Choć osoba chora psychicznie wymaga specjalnej opieki i wzmożonej troski, nie można jej izolować i ograniczać jej udziału w codziennych czynnościach. Warto włączać ją w zwykłe aktywności, mobilizować do kontaktu społecznego i spotkań ze znajomymi oraz organizować jej wyjścia z domu.
